NHỮNG KHÚC CA MÙA XUÂN
Mùa xuân, mùa của hy vọng, ước mơ, mùa của tuổi trẻ, tình yêu và hạnh phúc. Mùa xuân từ lâu đã in đậm vào thơ ca âm nhạc.
Dưới chế độ cũ, bản đàn xuân của T.O. ra đời trước cách mạng mở đầu bằng một tiếng than:
"Đàn xuân tủi lòng
Nầy cung đợi mong..."
Một bản nhạc khác của nhạc sĩ Phạm Văn Chừng vẽ ra những nét xuân rất đẹp :
"Tuổi xuân dịu êm như đắm say
Nắng xuân in vờn mái hiên ngoài
Hoa đào thắm tươi phô sắc thắm
Gió uốn cành lá bướm lượn bay..."
Nhưng cũng chỉ để gây tương phản cho hình ảnh một "Con chim lạc bạn" (tên bài hát) xuất hiện ngay sau đó và trở thành hình ảnh xuyên suốt tác phẩm :
"...Vườn xuân có một con đỗ quyên
Hót lên hoài ngàn muôn tiếng sầu thẳm
Vì đâu hỡi chim mi buồn phiền ?..."
Mùa xuân hồi đó đâu có đem lại sự hứng khởi cho tâm hồn ? Ngược lại nó là nguyên cớ của những nỗi buồn thương hiu hắt :
" Xuân đã đem mong nhớ trở về
Lòng cô lái ở bến sông kia..."
(Cô lái đò. Nguyễn Đình Phúc phổ thơ Nguyễn Bính)
Cho hay: khi dân tộc còn là nô lệ thì dẫu có vui cũng chỉ là "...vui gượng kẻo mà, ai tri âm mấy, mặn mà với ai ? "
Cách mạng giải phóng dân tộc nổ ra giữa mùa thu Ất Dậu (1945) đã thực sự đem lại mùa xuân vĩnh cửu cho đất nước. Những tia nắng xuân đầu tiên chưa đủ xua tan cái băng giá triền miên trong lòng người nhạc sĩ vừa thoát khỏi Đêm đông dài lê thê bao trùm suốt nửa thế kỷ . Thêm nữa, biết bao nhiêu khó khăn buổi đầu dồn dập đến ! Tuy vậy, số đông đã tỏ thái độ kiên quyết rũ bỏ quá khứ để đi vào cuộc trường chinh đầy thử thách :
“Mùa xuân đi không tiếc nửa đời hương
Em lòng ơi, giữ lấy giấc mơ hường
Ai mải miết một đời son với phấn
Ta hùng anh lừng hát tiến lên đường”
(Mơ đời chiến sĩ, thơ Mặc Tần, nhạc Lương Ngọc Trác)
Và từ đó, mùa xuân cứ chín dần theo năm tháng, theo những chiến công nối tiếp chiến công, những kỳ tích cộng vào kỳ tích ! Những ca khúc về xuân mỗi lúc một nhiều, giàu có hương sắc, cụ thể về hình ảnh, phong phú về giai điệu, đa dạng về phong cách.
Khoảng những năm sau hiệp định Giơnever về Đông Dương, đất nước còn chia cắt, miền Nam dày đặc bóng Mỹ ngụy, Biết bao người con yêu quý của Tổ quốc bị bắt giam trong nhà tù ! Nhưng mặc mọi đòn tra khủng khiếp của kẻ địch, mặc cái chết kề bên có thể ập đến bất cứ lúc nào, từ trong bóng tối xà lim, chuồng cọp, những người yêu nước vẫn căng lồng ngực hát vang Bài ca hy vọng của Văn Ký:
"Ước mơ những mùa xuân bóng dáng tương lai
Đường ta đi lên xây đời trong hoa thơm có mùa xuân nào đẹp bằng..."
Mùa xuân trong ước mơ chưa kịp đến nhưng chỉ ít lâu sau nó đã ló rạng ở chiến khu thuộc vùng giải phóng. Bài Xuân chiến khu: “tiếng chim rừng vang hót khắp nơi, mùa xuân về trong chiến khu, gió đưa cây rừng cành lá vi vu..."
Đầu năm 1968, bão táp Mậu Thân làm rung chuyển khắp miền Nam
"Trông lên Trường Sơn kìa gió đang nổi !
Trông ra biển Đông kìa sóng đang gầm..."
Câu nhạc sau đó nối tiếp liền một hơi, đúng là "ào ào như thác đổ" nhằm miêu tả ngọn triều cách mạng dâng cao và lan rộng từ miền núi đến đồng bằng, từ nông thôn đến thành thị, tưởng như có thể cuốn phăng đi mọi rác rưởi ngăn cản nó.
Đầu năm 1969 bài thơ chúc Tết cuối cùng của Bác Hồ kính yêu được nhiều nhạc sĩ phổ nhạc, trong đó Huy Thục là người đạt được nhiều thành công đáng kể. Bằng cách thêm vào những nốt nhạc phụ có tác dụng đưa đẩy lời hát cũng như bằng những dấu ngắt hơi rất đúng chỗ nhằm nhấn mạnh ý thơ và chắp cánh cho nó bay lượn thêm rộng, thêm xa:
"Năm qua thắng lợi vẻ vang
Năm nay tiền tuyến chắc càng thắng to !
Vì độc lập, vì tự do,
Đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào !
Tiến lên
Chiến sĩ, đồng bào !
Bắc Nam sum họp,xuân nào vui hơn !"
Cuộc kháng chiến chống Mỹ ngày càng quyết liệt ! Năm 1970, nhạc sĩ Huy Du viết mùa Xuân cuộc đời (lời Giang Nam), khẳng định lòng tin son sắt ở sự lãnh đạo của Đảng, của Bác Hồ. Mượt mà, trong sáng là đặc điểm bao trùm của nhạc Huy Du, song ở đây có thêm sự chững chạc, bề thế của một bài hát hai bè mà kết thúc gần như phần "côđa huy hoàng" của một bản hợp xướng lớn.
Cũng vào thời gian đó, một bài hát viết theo nhịp hành khúc rất được mọi người quen thuộc : đó là bài “Cùng hành quân giữa mùa xuân” của Cẩm La (Hoàng Hà), Giai điệu cũng như lời ca có những đoạn khá mềm mại, trữ tình, lạc quan, tựa hồ như đó là bản chất của chiến sĩ ta, những con người anh hùng một cách hồn nhiên, lẫm liệt mà không khô cứng:
“Khi tiếng chim hót vang lên lời ca và khi nắng tỏa rộn bước quân hành xa, thì em có nghe tiếng mùa xuân về, giục cất bước giải phóng cho làng quê...”
Nhắc tới bài hát này, chúng ta không khỏi nhớ tới cố nghệ sĩ Quốc Hương, người đã trình bày nó với tất cả nhiệt tình say sưa và đã truyền cho nó một sức sống lâu bền, đem nó đi theo anh trên suốt cả hai miền đất nước:
“Xuân thắm tươi là xuân trên trận tuyến. Cùng hành quân đi giữa mùa xuân”.
Lịch sử có những cái trùng hợp ngẫu nhiên. Mùa xuân 1975 đồng thời cũng là mùa xuân toàn thắng, mùa xuân kết thúc chặng đường chống Mỹ lâu dài, gian khổ, mùa xuân đúng như Bác Hồ mong đợi và chờ đón:
"Bắc Nam
Ngay lập tức, những khúc ca xuân đua nhau nở rộ. Các nhạc sĩ bám sát từng bước đoàn quân giải phóng, từ chiến công đầu tiên đánh vào Buôn Mê Thuột quét sạch địch khỏi Tây Nguyên rộng lớn (Đường về rộn tiếng chim ca của Huy Du, Hát về Tây Nguyên của Nguyễn Nhung…) đến chiến công giải phóng cố đô Huế ( Chào Huế anh hùng của Nguyễn Đức Toàn, Các anh về giữa Huế thân yêu của Vũ Thanh, Gặp mặt quê hương của Tô Hải...) tiếp sau đó là chiến công giải phóng thành phố Đà Nẵng (Sông Hàn vang tiếng hát, nhạc Huy Du, lời Dương Hương Ly, Chào Đà Nẵng dũng sĩ bên bờ biển Đông ...) rồi đến chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, tiến tới giải phóng Sài Gòn (Bài hát Hồ Chí Minh giữa thành phố tên vàng của Thanh Phúc,Tiếng hát từ thành phố mang tên Người nhạc Cao Việt Bách lời Đăng Trung...) và cuối cùng là giải phóng toàn miền Nam, làm cho Nước non liền một dải...và,ta vẫn thấy “Như có Bác trong ngày đại thắng” như Phạm Tuyên đã nhấn mạnh.
Hầu như tất cả những ca khúc trên đây đều ít nhiều gợi đến hình ảnh của mùa xuân hoặc gắn liền khái niệm xuân với khái niệm hạnh phúc. Đương nhiên, không phải những bài hát nào có nhắc đến từ "xuân"mới là mang nét xuân.Ý xuân còn tiềm tàng trong cấu trúc giai điệu, tiết tấu và cả trong lời ca ở khá nhiều bài ra đời trong khoảng thời gian lịch sử ngắn ngủi mà vẻ vang này.
Ở một tầm khái quát cao hơn, đồng thời cũng có phần sâu lắng hơn là một số ca khúc về xuân sáng tác từ sau ngày đất nước thống nhất.
Trong “Đất nước, mùa xuân”, Nguyễn Đức Toàn khẳng định với một vẻ tự hào, sáng khoái: "Từ ngày hôm nay chỉ còn những tiếng ca" và vẽ ra triển vọng vô cùng tươi đẹp "Đất nước hôm nay đang xanh lại cuộc đời, cho những lứa đôi trong mùa xuân hứa hẹn" Còn Trọng Loan cũng tỏ ra không kém hân hoan, phấn khởi: "Từ mùa xuân ta hát chung bài ca. Độc lập, Tự do trên khắp quê nhà ta..." (Từ mùa xuân nay ta hát chung bài ca).
Trong khi đó thì Hoài Mai ngợi ca "Mùa xuân trên quê hương" bằng một giọng điệu thủ thỉ ngọt ngào, thiết tha, êm ái: "Quê hương vang mãi khúc ca tưng bừng, Đời vui náo nức sức sống đang trào dâng..." Và Trần Chung thì cởi mở, tươi vui, bồi hồi, rộn rã, với những câu nhạc chạy dài miên man như niềm vui dạt dào không kìm nổi: "Nghe không gian mênh mông trong lời ca yêu thương đến với muôn người, đến với muôn đời, Xuân ước vọng ngàn năm lại tới..." (Mùa xuân đến rồi đó)
Thời gian trôi qua, cái vui hồ hởi buổi đầu dịu dần. Giờ đây các nhạc sĩ lại đứng từ những góc độ khác nhau mà nhìn về xuân để tìm trong đó những ý nghĩa mới mẻ, sâu sắc, tránh trùng lặp nhau về chủ đề. Xuân Hồng gửi đến những kỷ niệm về một mùa xuân lộng lẫy ở thành phố Hồ Chí Minh sau giải phóng: "Ôi, ta đang đi giữa chốn rừng hoa hay đi giữa chốn rừng cờ" (Mùa xuân trên thành phố Hồ Chí Minh). Văn Ký dùnglời một người ở xa gửi về "Hà Nội mùa xuân" tất cả tâm tình thiết tha, trìu mến xen lẫn cảm phục, tin yêu: "... Em đã gặp mùa xuân Hà Nội. Hoa đào tươi nở trong nắng mới. Em yêu anh thêm yêu Hà Nội. Yêu anh, em yêu cả cuộc đời". Ngọc Khuê say sưa với cảnh "Mùa xuân, làng lúa, làng hoa", Trần Hoàn suy tư về "Một mùa xuân nho nhỏ lặng lẽ hiến cho đời..."(Thơ Thanh Hải), Trần Tiến trẻ trung, hỏm hỉnh, trong Mùa xuân gọi "Mùa xuân nói với em điều gì? Mà sao mắt em vui thế? Tình yêu nói với em câu gì? Mà sao tôi thấy em bâng khuâng?" Và Nguyễn Cường rất độc đáo và sáng tạo trong "Một nét ca trù ngày xuân": "Đàn chim mùa xuân gọi thênh thang mây trời, Giọt sương mùa xuân gọi long lanh mắt ngời".
Có thể nói mỗi ca khúc về xuân như một bông hoa. Và trong vườn hoa trăm hương ngàn sắc đó, tôi tạm hái một chùm những bông hoa tôi hằng ưa thích để giới thiệu qua với quý vị và các bạn nhân dịp đầu xuân. Nếu còn để sót một số bông nào thật có giá trị thì có thể là do tôi chưa có điều kiện thưởng thức hết hoặc giả tôi đã lỡ quên. Vả chăng hoa tự nó đã có hương, trước sau người đời khắc tìm đến.
Nhạc sĩ Dân Huyền
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét