TUỔI THƠ VÀ ÂM NHẠC

TUỔI THƠ VÀ ÂM NHẠC
 
 Bài đăng trên Báo "Người Cao Tuổi" ngày 22-9-2012


         Tuổi thơ và âm nhạc


Chúng ta đã từng bất chợt gặp ở một góc sân, một bậc thềm hoặc ở một căn nhà ấm cúng, những cuộc biểu diễn ca hát rất thú vị.Diễn viên tự nguyện của những sân khấu tự phát ấy phần lớn là những em bé ở lứa tuổi nhi đồng. Các em múa hát rất hào hứng, nhiệt tình với cả một sự tập trung tư tưởng cao độ, phấn khởi giới thiệu lại với gia đình, với anh chị những lời ca điệu múa mà các em đã học tập được ở vườn trẻ, ở lớp mầm non, mẫu giáo …
Tiết học hát, học nhạc chắc hẳn là tiết học ham thích và chờ đợi của các em. Vì có giờ học nào vui vẻ và hoạt động hơn? Học hát, học nhạc là học mà chơi, không căng thẳng, không lo lắng. Lời ca, tiếng hát, điệu múa, làn nhạc đã nhanh chóng và trực tiếp bồi dưỡng và nâng cao tình cảm, trí tưởng tượng, tính hiếu động, tính hay bắt chước và tính thích tập thể của các em. Không những các em chẳng cảm thấy thấm mệt, mà trái lại, múa hát là một nhu cầu tinh thần và sinh lý của các em.
Tiết học hát hay nhạc là tiết học thứ yếu trong toàn bộ chương trình văn hóa, song nó có một tác dụng bổ túc tích cực và thúc đẩy mọi môn học khác.
Từ lúc còn nằm trong nôi, trong vòng tay nâng niu của mẹ, con người sơ sinh đã biết "thưởng thức" những lời ru êm đẹp. Bước vào xã hội tí hon của vườn trẻ, nhà trẻ rồi qua lớp mẫu giáo, vui chơi, học tập có nhiều môn, song hát múa vẫn là bộ phận gắn liền với sự phát triển sinh lý và cơ thể của các em: tập nói và cử động cơ thể.
Tiếng nói, lời thơ được âm thanh chắp cánh càng bay bổng, càng hấp dẫn các em.
Lên cấp I, môi trường sinh hoạt của các em ngày càng mở rộng. Lời ca, tiếng hát với nhiều nội dung chủ điểm, nội dung tư tưởng lồng vào các làn điệu âm thanh, tiết tấu phong phú nhiều màu, nhiều vẻ càng cuốn hút các em. Qua âm thanh, các em gián tiếp rồi trực tiếp ý niệm được cái đẹp, dần dần phát hiện thiên nhiên quanh mình và càng yêu các vẻ đẹp muôn màu, nhiều vẻ, đa dạng của thiên nhiên. Khiếu thẩm mỹ của tuổi thơ được đặt nền móng và ngày càng phát triển. Từ cái nền móng thẩm mỹ đúng đắn đó, có những cái đẹp len lỏi sâu vào tiềm thức của các em: yêu cái đẹp của ngôn ngữ, cái đẹp của dân ca, của âm nhạc dân gian, cái đẹp của vốn quý văn học, nghệ thuật dân tộc. Và cũng từ đây nảy sinh chính đáng tính tự hào dân tộc, tự hào đất nước, tự hào Tổ quốc.
Dưới hình thức văn nghệ có hình tượng, có màu sắc, âm thanh ngọt ngào, tiết tấu sinh động, ca hát và âm nhạc nhanh chóng thấm sâu vào tâm hồn trong trắng của tuổi thơ, nhen nhóm và khơi dậy lên ở đấy những cảm xúc lành mạnh, tình yêu đúng đắn và tư tưởng cao đẹp. Một tình yêu theo nghĩa rộng lớn với những rung động nhạy bén, được nảy nở ngày càng phong phú, bắt nguồn từ những người thân yêu ruột thịt, gần gũi trong gia đình, rồi mở rộng tới thầy, cô, bạn bè.... Theo năm tháng, tuổi càng lớn, tình yêu càng mở rộng từ tập thể nhỏ đến tập thể lớn, đồng hương, đồng bào, nhân loại. Từ không gian gia đình nhỏ bé đến lớp, đến trường, thôn xóm bản làng, quê hương, Tổ quốc.
Âm nhạc có đầy đủ khả năng và xứng đáng đảm nhiệm vai trò hỗ trợ đắc lực cho các môn học đạo đức, luân lý và bồi bổ, trau dồi hạnh kiểm cho trẻ em.
Với các em, học ca hát nên lấy hướng đồng ca làm chính. Hát đồng ca là cùng hát chung một bài, cùng tư duy chung một nội dung, cùng thể hiện tình cảm chung một phong cách, một giao lưu, cùng gắn bó với nhau.
Âm nhạc là tổ chức, kỷ luật, thống nhất và hài hòa âm thanh. Thiếu một trong những điều kiện trên chưa thể hình thành âm nhạc. Hát đồng ca là tự buộc mình vào tổ chức và kỷ luật tự giác trong một phạm vi sinh hoạt nhất định. Một người mất trật tự, sai lệch hoặc lấn át, hoặc không vươn kịp tập thể đều có thể làm hỏng cả công việc, cả bài hát. Tinh thần đoàn kết được ý thức và xây dựng từ ở đây. Sinh hoạt đồng ca là một phương tiện giới thiệu và bộc lộ mọi cái hay, cái đẹp của hiệu quả âm thanh làm cho các em thêm yêu thích âm nhạc.
Ngoài chức năng giáo dục, ca hát, âm nhạc còn giúp cho trẻ em phát triển các năng khiếu có quan hệ mật thiết với học tập văn hóa. Nếu một trong các năng khiếu được sớm phát hiện và đặt đúng hướng phát triển thì tương lai của trẻ sớm đi đúng vào đường chuyên nghiệp thích ứng với tài năng, cống hiến được nhiều cho xã hội. Nhân tài cũng sớm được xuất hiện, vừa khỏi bị mất mát, tàn lụi lại còn làm giàu thêm tài sản của quốc gia.
Trước hết, ca hát, âm nhạc giúp cho việc luyện tai, luyện giọng. Muốn hát đúng phải luyện thính giác tiếp nhận âm thanh cho chính xác. Học nhạc là luyện tai. Sau đó mới phát âm cho đúng cao độ, trường độ. Luyện tiếng nói cho rõ, cho đẹp để có một giọng hát đúng. Tiếp theo là nghệ thuật thể hiện tình cảm trung thành với lời thơ, ý nhạc, để đạt tới một giọng hát hay. Luyện tai, luyện giọng tốt sẽ tạp điều kiện thuận lợi trong việc học ngoại ngữ nhanh, chuẩn.
Ca  hát, âm nhạc còn giúp các em rèn luyện trí nhớ: thuộc lòng lời ca, nét nhạc, tiết tấu, sắc thái âm thanh, tốc độ chuyển động; làm giàu trí tưởng tượng. Cùng nghe bài dân ca "Cò lả" các em đều phác họa nên cánh đồng lúa, lũy tre, cánh cò của riêng mình, trong mỗi bức tranh đồng quê ấy, mỗi cánh cò hình như đang "bay lả bay la" trên sự nâng đỡ âm thanh của làn điệu dân ca mà các em đang hát vậy.
Tất cả các năng khiếu đó tổng hợp và tương hỗ, có thể giúp cho trẻ em bước đầu đi vào những sáng tạo đơn giản về âm thanh. Có những em bé, sau khi đã thuộc lòng một bài thơ ngắn, em không đọc mà hát lên bài thơ ấy với "nét nhạc phổ" của riêng em vừa sáng tạo. Tuổi thơ là tuổi vàng. Tuổi thơ là thời kỳ mà mầm mống của các năng khiếu nếu được chăm sóc sẽ phát triển tốt nhất. Dĩ nhiên, đây chưa phải thời kỳ đơm hoa, kết quả, nhưng nó là nguồn gốc dự trữ để nẩy nở trong tương lai. Bỏ qua thời kỳ này, mầm sẽ bị "thui”,”chột”.Chúng tôi thiết nghĩ cái khâu cần giải quyết trong công việc thực hiện giáo dục âm nhạc với các em bé ở vườn trẻ, nhà trẻ ở các lớp mầm non, mẫu giáo và các học sinh cấp I là vấn đề đội ngũ giáo viên, vấn đề giáo trình, giáo án và phương pháp giáo khoa âm nhạc, vấn đề tài liệu bài hát, bài xướng âm, v.v…
Đó là những vấn đề quyết định, có nhiều khó khăn và phải có thời gian, quan hệ đến công tác đào tạo, nghiên cứu và biên soạn, tài chính và chế độ.
Người giáo viên phải biết nâng niu, thận trọng phát triển, rèn luyện song song với bảo vệ các cơ quan thính giác, phát âm của trẻ bằng cách truyền đạt và áp dụng có khoa học các bài hát và xướng âm .Nói cách khác: Ở lứa tuổi càng bé bao nhiêu thì đòi hỏi nghiệp vụ của người giáo viên càng cao và phương pháp càng khoa học bấy nhiêu.
Để giải quyết các vấn đề đó, cần có sự cộng tác rộng rãi của các cơ quan hữu quan: Hội nhạc sĩ, Học viện Âm nhạc, Ủy ban bảo vệ Bà mẹ và trẻ em, cơ quan y tế về tai, mũi, họng và các nhà giáo, các nhạc sĩ hằng quan tâm đến vấn đề ca hát và âm nhạc đối với trẻ em.
Thế là chúng tôi đã đưa các bạn đi xa quá cái sân khấu tự lập ở góc sân nào đó, ở gia đình nào đó với những diễn viên tự nguyện bé nhỏ và hồn nhiên của chúng ta như phần đầu đã đề cập. Mời các bạn cùng quay trở lại ngắm xem sự tập trung cao độ của sự thích thú, say sưa, nhiệt tình của các em trong các hình thức trò chơi bằng âm thanh mà chúng ta đã từng gặp.

Nhạc sĩ  Dân Huyền